Dla pacjenta małego i dużego

Karmienie piersią jest bardzo ważne dla rozwoju dziecka. Pierwsze miesiące życia dziecka to okres bardzo intensywnego wzrostu. Już nigdy zmiany w organizmie dziecka nie będą zachodziły w tak szybkim tempie. W związku z tym to właśnie na tym etapie życia zapotrzebowanie maluszka na składniki odżywcze, witaminy i minerały jest największe. Mleko matki zawiera ponad 200 cennych składników m.in.: białka, tłuszcze, witaminy, składniki mineralne, węglowodany i przeciwciała. Dzięki tak bogatemu składowi w pełni pokrywa zapotrzebowanie organizmu niemowlaka na składniki potrzebne do jego prawidłowego rozwoju. A zawarte w pokarmie naturalne substancje odpornościowe zapewniają ochronę przed chorobami. Dodatkowo mleko z piersi zawiera probiotyki, które pobudzają do działania florę bakteryjną w przewodzie pokarmowym maleństwa.

Jeżeli dieta karmiącej matki jest prawidłowa, to jej pokarm całkowicie pokrywa zapotrzebowanie maluszka na składniki odżywcze. Należy tylko dodatkowo podawać witaminę D3 i K. Wyłączne karmienie piersią jest najlepszym sposobem odżywiania do 6. miesiąca życia. Po tym okresie należy rozpocząć rozszerzanie diety wprowadzając posiłki bezmleczne.

Dzięki unikalnej budowie poszczególnych składników, pokarm matki jest w naturalny sposób przystosowany do rozwijającego się układu trawiennego niemowląt i łatwo przez niego przyswajalny. W związku z szybszym trawieniem, dzieci karmione naturalnym mlekiem częściej odczuwają głód. Ponadto mleko kobiece ma odpowiednią temperaturę, jest jałowe, świeże i łatwo dostępne w każdej sytuacji. Karmiąc dziecko piersią nawiązujesz z nim niepowtarzalną, emocjonalną więź, a maluszek ma poczucie bezpieczeństwa.

Ssanie piersi może zapobiegać wadom zgryzu u dziecka a ponadto organizm karmiącej mamy szybciej i lepiej regeneruje się po porodzie.

Pierwsze kroki

Donoszony noworodek ma dobrze rozwinięty odruch ssania. Gdy zostanie przyłożony do Twojego ciała od razu zaczyna szukać piersi. Jednakże minie trochę czasu zanim dziecko nauczy się prawidłowo chwytać brodawkę oraz zsynchronizować ssanie z oddychaniem i połykaniem. Na szczęście, dziecko po narodzinach, w pierwszej dobie życia, nie potrzebuje dużo jedzenia.

W pierwszym dniu maluszek jednorazowo zjada mniej więcej 30 ml. Dziecko w pierwszym miesiącu je mniej więcej 12 razy na dobę, a z każdym dniem będzie zjadał więcej o około 10 ml.

Pierwszy wytwarzany przez gruczoły piersiowe pokarm, zwany siarą, jest bardzo kaloryczny, bogaty w białko,  przeciwciała i witaminy. Ma gęstą konsystencję i żółtawy kolor. Jego zadaniem jest zwiększenie odporności i przyspieszenie wydalenia smółki - pierwszej kupki dziecka. W wyniku większego zapotrzebowania dziecka na płyny po kilku dniach pokarm staje się rzadszy, bardziej biały  i przejrzysty. Wiele mam martwi się, że taki pokarm jest za "lekki" i, dziecko się nie najada. Nic bardziej mylnego. Jeśli dziecko przez około 15 minut aktywnie ssie, a Ty czujesz, że pierś staje się lżejsza, możesz być pewna, że maluszek zjada tyle, ile potrzebuje.

Podczas jednego karmienia podajemy dziecku obie piersi. Najpierw maluszek opróżnia jedną pierś, a dopiero gdy jest jeszcze głodny podajemy mu drugą. Jest to bardzo istotne gdyż podczas jednego posiłku zmienia się skład i konsystencja pokarmu. Początkowo jest on rzadszy i zawiera więcej laktozy - cukru. Sukcesywnie podczas opróżniania piersi staje się bardziej gęsty, bogatszy w tłuszcze i białka. A więc jeśli zmienisz pierś przed jej opróżnieniem dziecko zje podwójną porcję wysokocukrowego pokarmu po czym szybciej będzie głodny.

Obecnie odchodzi się od wyznaczonych godzin karmienia. Nie budź dziecka na jedzenie, gdy będzie głodne na pewno samo się upomni. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy od ostatniego karmienia minęło około 4. godzin (do 5. podczas nocy), a noworodek nadal śpi. Wtedy najlepiej obudzić maluszka. Optymalna przerwa między posiłkami nie powinna przekraczać 3 - 4 godzin.

Dieta w okresie karmienia piersią jest bardzo ważna, gdyż przekłada się na jakość mleka. Ale karmiąca mama, aby zaspokoić potrzeby żywieniowe swoje i dziecka absolutnie nie powinna jeść za dwoje. Zamiast ilości, zdecydowanie istotniejsza jest jakoś pożywienia. Przede wszystkim dieta powinna być urozmaicona i lekka. Ciężkie, wzdymające i pikantne składniki mogą wywołać u dziecka kolkę.

W Twoim jadłospisie nie powinno zabraknąć:

• warzyw i owoców - są źródłem wielu witamin, minerałów i błonnika,
• produktów zbożowych - to doskonałe źródło energii,
• nienasyconych kwasów tłuszczowych - są istotne w procesie rozwoju układu nerwowego dziecka,
• mleka i jego przetworów - źródło wapnia,
• produktów wysokobiałkowych.

Laktacji towarzyszy wzmożone pragnienie. Pij dużo niegazowanej wody mineralnej, kompotów i rozcieńczonych soków. Ogranicz mocną kawę, herbatę i napoje gazowane, gdyż zawierają one kofeinę.

Pępowina jest liną łączącą dziecko z matką. To dzięki niej otrzymuje ono od mamy wszystko, co niezbędne do życia. Po porodzie zostaje odcięta i zawiązana - w taki sposób powstaje pępek dziecka. Gojenie pępka odbywa się około 10-14 dni. Po tym czasie powinien sam odpaść. Kolor pępka na początku jest niebiesko-biały, następnie schnie i robi się coraz ciemniejszy oraz twardszy.

Młode mamy dosyć często zastanawiają się, jak dbać o pępek swojego maleństwa oraz na co zwrócić szczególną uwagę przy jego pielęgnacji. Pytania te dręczą szczególnie młodych rodziców, którzy zostali nimi po raz pierwszy.

Od kilku lat obowiązują nowe, zupełnie inne niż kiedyś, zalecenia dotyczące pielęgnacji pępka noworodka. Najnowsze badania dowiodły, że stosowanie alkoholu nie tylko nie pomaga zapobiegać zakażeniom, ale wręcz może być ich przyczyną, bo nie wysusza kikuta pępowiny (mimo że wysusza skórę wokół niej), a dodatkowo wydłuża czas jego odpadnięcia. Może też podrażniać skórę dziecka. Jak więc prawidłowo dbać w domu o pępek zdrowego, urodzonego o czasie noworodka?

Najważniejsze, by kikut zawsze był czysty i suchy. Dlatego trzeba go codziennie umyć wodą z mydłem (można to robić raz dziennie, np. wieczorem, chyba że wcześniej podczas przewijania zauważysz, że został zabrudzony moczem albo kałem – wtedy trzeba go oczyścić natychmiast). Myjemy go „na sucho”, a więc nie podczas kąpieli dziecka, tylko na przewijaku. Najlepiej używać jałowych gazików albo patyczków higienicznych zmoczonych wodą z dodatkiem rozpuszczonego mydła albo płynu do kąpieli (specjaliści nie zalecają rumianku, którego roztwór może powodować uczulenia). Kikut unosimy lekko do góry, czyszcząc wszystkie zakamarki (nie jest unerwiony, dlatego żadne zabiegi pielęgnacyjne nie sprawiają dziecku bólu). Potem dokładnie osuszamy, delikatnie przykładając ręcznik (najlepiej papierowy). Podczas kąpieli staramy się nie zamoczyć kikuta, ale jeśli spadnie na niego kilka kropel wody, nie ma powodu do paniki – wystarczy go dokładnie osuszyć.

W wilgotnym i ciepłym środowisku bakterie rozwijają się lepiej. By tego uniknąć i przyspieszyć proces wysychania kikuta, warto „wietrzyć pępek”, wkładając maluszkowi tylko kaftanik i półśpiochy i odwijając brzegi pieluszki (niektóre pieluszki  dla noworodków mają fabrycznie wycięte otwory na pępek). Ubranka, które zasłaniają pępek, powinny być z bawełny, która przepuszcza powietrze.

Nie ma potrzeby, by kikut codziennie dezynfekować albo odkażać. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy noworodek przebywa w złych warunkach higienicznych, np. na ścianie mieszkania jest grzyb. Wtedy lekarze zalecają, by dwa razy dziennie spryskiwać kikut preparatem antyseptycznym o nazwie Octenisept (można go kupić w aptece bez recepty). Środek ten należy stosować również wtedy, kiedy pępek się zaczerwieni, pojawi się nieprzyjemny zapach albo wysięk. W takiej sytuacji niezbędna jest jednak wcześniejsza konsultacja z lekarzem albo położną.

Żywienie niemowląt - co nowego?

1. Celem do którego nalezy dążyć jest wyłączne karmienie piersią do około 6 miesiąca życia.
2. Korzystne jest utrzymanie karmienia naturalnego wraz ze stopniowym wprowadzaniem posiłków uzupełniających do końca 1 roku życia. W drugim roku życia,zgodnie z wolą matki powinno następować stopniowe odstawianie dziecka od piersi.
3. Pokarmy uzupełniające nie powinny być wcześniej wprowadzone niż w 5 miesiącu (17 tydzień) i nie póżniej niż w 6 miesiącu (24 tydzień).
4. Mleko początkowe „1” dla niemowląt karmionych sztucznie zaleca się stosować w pierwszym półroczu życia dziecka, a mleko następne „2” od ukończenia 6 miesiąca.
5. Nie ma przekonywujących danych, że eliminacja lub opóżnione wprowadzanie pokarmów potencjalnie alergizujących (np. jaja, ryby) zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby alergicznej u dzieci zdrowych jak i z rodzin obciążonych alergią.
6. Preparaty sojowe nie powinny być stosowane w zapobieganiu alergii.

Zmiany dotyczące wprowadzenia glutenu

Gluten jest to białko występujące w zbożach: w pszenicy, w życie, w jęczmieniu i w owsie. Nietolerowanie glutenu, a więc takich produktów jak chleb, bułki, kasze, makarony itp. prowadzi do choroby zwanej celiakią, która może przebiegać bezobjawowo lub manifestować się m.in. uporczywą biegunką, bólami brzucha, niedoborem ciężaru ciała i zaburzeniami rozwojowymi dziecka. Do niedawna posiłki zawierające gluten wprowadzano w 10 miesiącu życia dziecka. Obecnie, według najnowszej wiedzy, korzystne jest stopniowe przygotowanie organizmu dziecka do przyswajania glutenu już w 5 miesiącu życia (dzieci karmione piersią) bądź w 6 miesiącu życia (dzieci karmione sztucznie). Podkreśla się bardzo dużą, protekcyjną (osłonową) rolę pokarmu kobiecego w budowaniu tolerancji niemowlęcia na gluten, szczególnie w 5 i w 6 miesiącu życia. Zalecana dawka ekspozycyjna glutenu (kaszki mannej lub kaszki pszennej) wynosi tylko 2–3 gramy na 100 ml jednego z posiłków w ciągu dnia. Po około 2 miesiącach stopniowego przygotowania do tolerancji glutenu, ilość produktów glutenowych można zwiększyć do 6 gram na 100 ml posiłku u dzieci karmionych sztucznie, natomiast ilość produktów glutenowych u dzieci karmionych piersią po tym okresie może być dowolna.

Wprowadzenie do jadłospisu ryb

Mięso ryb jest bardzo bogate w białko i w kwasy tłuszczowe omega-3, wspomagające rozwój fizyczny i psychiczny dziecka. Można je stosować zamiennie z mięsem 1-2 razy w tygodniu dla dzieci karmionych piersią od 7. miesiąca, a dla dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym od 6. miesiąca życia.

Nowy schemat żywienia

Niemowlęta karmione mlekiem matki

Wiek (w miesiącach)	Karmienie piersią	Posiłki uzupełniające
		Obiadki	Deserki i soczki	Kaszki	Inne posiłki
Od 1 do 4	Na żądanie	-	-	-	-
Od 5 do 6	Na żądanie	Zupa-przecier jarzynowy z dodatkiem kaszy mannej 2-3 g na 100 ml 1 raz dziennie.	-	-	-
Od 7 do 9	Na żądanie	Zupa jarzynowa lub przecier jarzynowy z gotowanym mięsem lub rybą 1-2 razy w tygodniu bez wywaru z kleikiem zbożowym glutenowym	Sok owocowy (najlepiej przecierowy) lub przecier owocowy, nie więcej niż 150g	Kaszka lub kleik zbożowy glutenowy lub bezglutenowy	Pół żółtka do potraw co drugi dzień
10	Na żądanie	Obiad z dwóch dań: zupa jarzynowa z kaszką glutenową + jarzynka z gotowanym mięsem (lub rybą) 1-2 razy w tygodniu	Przecier lub sok owocowy, nie więcej niż 150g	Kaszki, kleiki (glutenowe lub bezglutenowe)	Pół żółtka do potraw codziennie. Niewielkie ilości pieczywa, biszkopty, sucharki
Od 11 do 12	Na żądanie	Obiad z dwóch dań: zupa jarzynowa z kaszką glutenową + jarzynka z gotowanym mięsem (lub rybą) 1-2 razy w tygodniu, ewentualnie z ziemniakiem lub ryżem	Przecier lub sok owocowy, nie więcej niż 150g	Kaszki, kleiki (glutenowe lub bezglutenowe)	Całe jajko 3-4 razy w tygodniu. Pieczywo, biszkopty, sucharki. Twarożek, jogurt, kefir, kilka razy w tygodniu

Niemowlęta karmione mlekiem modyfikowanym

Wiek (w miesiącach)	Liczba posiłków, wielkość porcji	Rodzaj posiłków
		Mleka, kaszki	Obiadki	Deserki i soczki	Inne posiłki
1	7 x 90-110 ml	Mleko początkowe „1”	-	-	-
2	6 x 110-130 ml	Mleko początkowe „1”	-	-	-
3	6 x 130 ml	Mleko początkowe „1”	-	-	-
4	4 x 150 ml	Mleko początkowe „1”	-	-	-
5	5 x 180 ml	4 x mleko początkowe „1”	1 x zupa-przecier jarzynowy	Sok (najlepiej przecierowy) lub skrobane jabłko (50-100g)	-
6	5 x 180 ml	4 x mleko początkowe „1”	1 x zupa-przecier jarzynowy z dodatkiem kleiku glutenowego (2-3g kleiku na 100 ml) + 10g gotowanego mięsa (bez wywaru) lub ryby 1-2 razy w tygodniu	Przecier owocowy lub sok (najlepiej przecierowy) do 150g	-
7	5 razy	1 x 180 ml mleko następne „2” z dodatkiem kaszki zbożowej glutenowej (2-3g na 100 ml) 2 x 180 ml mleko następne „2” z dodatkiem bezglutenowego kleiku (2-3g na 100 ml) 1 x 150g kaszka na mleku następnym „2”.	1 x 200 ml zupa-przecier jarzynowy z gotowanym mięsem (10g) lub rybą 1-2 razy w tygodniu	Przecier owocowy lub sok (najlepiej przecierowy) do 150g	Deser mleczno-owocowy (zamiast kaszki). Pół żółtka do potraw co drugi dzień.
8	5 razy	1 x 180 ml mleko następne „2” z dodatkiem kaszki zbożowej glutenowej (6g na 100 ml) 2 x 180 ml mleko następne „2” z dodatkiem bezglutenowego kleiku (6g na 100 ml) 1 x 150g kaszka na mleku następnym „2”.	1 x 200 ml zupa-przecier jarzynowy z gotowanym mięsem (10-15g) lub rybą 1-2 razy w tygodniu	Przecier owocowy lub sok (najlepiej przecierowy) do 150g	Deser mleczno-owocowy (zamiast kaszki). Pół żółtka do potraw co drugi dzień.
9	5 razy	1 x 200 ml mleko następne „2” z dodatkiem kaszki glutenowej 1 x 200 ml mleko następne „2” z dodatkiem kaszki bezglutenowej 2 x 200g kaszka na mleku następnym „2”.	1 x 200 ml zupa-przecier jarzynowy z gotowanym mięsem (10-15g) lub rybą 1-2 razy w tygodniu	Owoce lub kompot lub sok (najlepiej przecierowy) do 150g	Pół żółtka do potraw codzienie i biszkopt.
10	4-5 razy	3 x 220ml mleczny posiłek łączony z produktem zbożowym (kaszki mleczne glutenowe lub bezglutenowe) 1 x zupa jarzynowa z kaszką glutenową	1 x obiad: jarzynka z gotowanym mięsem (15-20g) lub rybą 1-2 razy w tygodniu z dodatkiem ziemniaka lub ryżu	Przecier owocowy lub owoce lub kompot lub sok (najlepiej przecierowy) do 150g	Pół żółtka do potraw codzienie. Niewielkie ilości pieczywa, biszkopty, sucharki.
11-12	4-5 razy	3 x 220ml mleczny posiłek łączony z produktem zbożowym (kaszki mleczne glutenowe lub bezglutenowe) 1 x zupa jarzynowa z kaszką glutenową	1 x obiad: jarzynka z gotowanym mięsem (15-20g) lub rybą 1-2 razy w tygodniu z dodatkiem ziemniaka lub ryżu	Przecier owocowy lub owoce lub kompot lub sok (najlepiej przecierowy) do 150g.	Całe jajko 3-4 razy w tygodniu. Twarożek, kefir, jogurt kilka razy w tygodniu.

Hipercholesterolemia są to zaburzenia lipidowe, charakteryzujące się podwyższonym stężeniem cholesterolu we krwi. Cholesterol jest substancją niszczącą naczynia krwionośne, związaną z ryzykiem wystąpienia miażdżycy, zawału serca i udaru mózgu.

Cholesterol występujący we krwi dzieli się na dobry – HDL i tzw. zły cholesterol – LDL. Ten zły przenika do ściany tętnicy ze szczególną łatwością, powodując powstanie zmian miażdżycowych, będących przyczyną zwężenia tętnic. Zwężenie tętnicy powoduje niedokrwienie, a tym samym niedotlenienie i niedożywienie danego narządu, do którego tętnica dostarcza krew. Zmiany miażdżycowe w naczyniach wieńcowych prowadzą do zawału serca, a naczyń szyjnych do udaru mózgu.

Cholesterol HDL chroni układ tętniczy, a jego duża ilość zabezpiecza organizm przed powikłaniami miażdżycy.

Prawidłowe stężenie cholesterolu to 190 mg/dl, a LDL 130 mg/dl.

Osoby z rozpoznaną miażdżycą powinny dążyć do wartości LDL < 100 mg/dl, a te z nich, które dodatkowo palą papierosy, chorują na cukrzycę lub u których miażdżyca dotyczy dwóch różnych regionów naczyniowych, za prawidłowe przyjmują wartości LDL < 75.

Ogólne zasady diety niskotłuszczowej:

• stosuj dietę niskocholesterolową,
• zaprzestań palenia tytoniu,
• regularnie zażywaj leki,
• zwiększ swoją aktywność fizyczną,
• systematycznie kontroluj ciśnienie tętnicze krwi,
• unikaj silnego stresu i stosuj techniki relaksacji.

10 zasad diety dla osób z wysokim poziomem cholesterolu:

1. Dbaj o urozmaicenie posiłków. Podstawą zdrowia jest różnorodność spożywanych posiłków.
2. Unikaj otyłości. Redukcja nadwagi chroni organizm przed chorobami przemiany materii i powoduje spadek poziomu cholesterolu we krwi.
3. Spożywaj produkty zawierające dużo błonnika, ciemne pieczywo, płatki owsiane i gruboziarniste kasze.
4. Pij chude mleko ok. dwóch szklanek dziennie, zapewniają wystarczającą ilość wapnia.
5. Spożywaj ryby 2-3 razy w tygodniu. Ryba jest zdrowszym źródłem białka niż mięso. Unikaj tłustego mięsa, podrobów i jaj.
6. Warzywa i owoce spożywaj codziennie, dostarczają one organizmowi witamin i błonnika.
7. Unikaj słodyczy, sprzyjają one otyłości.
8. Unikaj tłuszczów, zastępuj je częściowo olejami roślinnymi.
9. Ograniczaj spożycie soli. Podnosi ona ciśnienie krwi.
10. Unikaj alkoholu.

 

Szczegółowe zasady diety niskotłuszczowej:

 

PRODUKTY ZALECANE:

• Produkty zbożowe: pieczywo razowe, maca, płatki owsiane, ryż makaron, płatki kukurydziane, musli, kasze gruboziarniste
• Warzywa, owoce, nasiona roślin strączkowych: warzywa świeże i mrożone, suszone, konserwowane niesłodzone, fasola, groch, soja, soczewica, kukurydza, ziemniaki, soki owocowe i warzywne
• Nabiał: mleko, jogurt, kefir (odtłuszczone), chude sery, twarogi, białko jajek, dwa całe jaja na tydzień
• Ryby i owoce morza: ryby (z rusztu, gotowane, wędzone), unikać skóry, oleje rybne w kapsułkach (omega 3,6), ryby smażone na właściwym oleju
• Mięso: indyk, kurczaki (usunąć skórę), cielęcina, królik, dziczyzna, chuda wołowina, jagnięcina, szynka, bekon, kiełbasa domowa
• Zupy: zupy warzywne, chude wywary mięsne
• Tłuszcze: wybierać olej rzepakowy lub oliwę z oliwek
• Sosy: pieprz, musztarda, zioła, przyprawy korzenne, sosy sałatkowe niskotłuszczowe (np. na bazie chudego jogurtu)
• Desery: sorbety, galaretki, bezy, budynie na mleku chudym, sałatki owocowe, orzechy włoskie, migdały, kawa filtrowana lub rozpuszczalna, herbata

 

PRODUKTY PRZECIWSKAZANE:

• Produkty zbożowe: rogaliki francuskie
• Warzywa, owoce, nasiona roślin strączkowych: frytki, ziemniaki i warzywa przygotowane na niewłaściwym tłuszczu, warzywa solone i konserwowane, chipsy
• Nabiał: pełne mleko, śmietana, mleko skondensowane, zabielacze do kawy, sery pełnotłuste, jogurt i kefir pełnotłusty
• Ryby i owoce morza: ryby smażone na niewłaściwym tłuszczu, krewetki, kalmary, ikra
• Mięso: mięso z widocznym tłuszczem, kaczki, gęsi, kiełbasy, salami, pasztety
• Zupy: zupy zaprawiane śmietaną i innymi tłuszczami
• Tłuszcze: masło, smalec, słonina, tłuszcz spod pieczeni, margaryny twarde
• Sosy: sól, majonezy, sosy i kremy sałatkowe, sosy do mięsa i ryb zawierające tłuszcze
• Desery: lody, kremy, budynie na pełnym mleku, sosy na śmietanie i maśle, torty, przemysłowe wyroby cukiernicze, czekolada, toffi, karmelki, orzechy kokosowe i solone

Nadciśnienie tętnicze jest stanem przewlekłego podwyższenia ciśnienia tętniczego krwi. Jest to stan, w którym wartości ciśnienia tętniczego są wyższe od przyjętych za prawidłowe, a więc 140 mmHg dla ciśnienia skurczowego i 90 mmHg dla rozkurczowego. Choroba nadciśnieniowa jest schorzeniem przewlekłym, wymagającym długotrwałego i systematycznego leczenia, gdyż jest to jedyna możliwość zapobiegania powikłaniom, jak zawał serca, udar mózgu, niewydolność krążenia i nerek.

Leczenie dietetyczne prowadzi do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi, zmniejsza ryzyko powstania powikłań narządowych, wspomaga działanie leków stosowanych w postaci umiarkowanej i ciężkiej, a w postaci łagodnej (140-160/90-100 mmHg) może doprowadzić do normalizacji ciśnienia krwi.

Niewłaściwa dieta osłabia działanie stosowanych leków, sprzyja zjawisku oporności oraz powstaniu złośliwej postaci nadciśnienia tętniczego.

Modyfikacja stylu życia dotyczy:

• zmniejszenia masy ciała,
• zmniejszenia spożycia soli w codziennej diecie, a zwiększenia podaży potasu i magnezu,
• ograniczenia lub całkowitego zaprzestania picia alkoholu,
• zwiększenia aktywności fizycznej,
• rzucenia palenia tytoniu,
• unikania lub umiejętnego radzenia sobie z sytuacjami stresującymi,
• samokontroli.

Jak tego dokonać?

• zmniejsz spożycie soli do maximum 5-6 gram na dobę tj. jedna mała łyżeczka (nie dosalaj posiłków, zrezygnuj z produktów zawierających dużą ilość soli, jak: chipsy, solone orzeszki, żywność konserwowana, peklowana, marynowana, sery dojrzewające (żółte), pleśniowe, oscypki, wędzone ryby, gotowe dania (sosy, zupki, dania w proszku), krakersy, paluszki, żywność typu fast food,
• wybieraj wody mineralne o niskiej zawartości sodu,
• sól kuchenną zastąp substytutami soli, które zamiast sodu zawierają potas czy magnez lub innymi przyprawami i ziołami, jak: pieprz, bazylia, papryka, chili, majeranek, oregano, gałka muszkatołowa, rozmaryn, pietruszka,
• spożywaj warzywa i owoce zawierające błonnik, potas oraz nienasycone kwasy tłuszczowe (omega 3): ziemniaki, brokuły, banany, pomidory oraz ryby i oliwę z oliwek,
• przyrządzaj posiłki na bazie świeżych lub mrożonych produktów,
• wyeliminuj lub zdecydowanie ogranicz spożycie słodyczy i alkoholu,
• staraj się ostatni posiłek przyjąć przed godziną 19.00.

Cukrzyca jest obecnie zaliczana do chorób cywilizacyjnych. Jest to zespół zaburzeń metabolicznych o charakterze przewlekłym charakteryzujących się podwyższonym poziomem glukozy we krwi (hiperglikemią) wynikającym z defektu wydzielania insuliny przez trzustkę. Zbyt mała ilość insuliny lub osłabienie jej działania, powstające w następstwie zaburzeń metabolicznych i otyłości, prowadzą do sytuacji, gdy spożyty cukier, po wchłonięciu z przewodu pokarmowego, nie trafia do komórek lecz pozostaje podwyższony we krwi. Hiperglikemia staje się następnie początkiem kaskady metabolicznych zaburzeń.

Leki stosowane w leczeniu cukrzycy powodują zwiększenie wydzielania insuliny ale wyczerpywanie się możliwości trzustki ogranicza ich stosowanie do 10-15 lat.

Po tym czasie podstawowym lekiem staje się insulina.

Właściwa dieta prowadzi do obniżenia poziomu cukru we krwi. Zastępuje leki (jest pierwszym, najtańszym i najskuteczniejszym lekiem), poprawia wyniki leczenia, zapobiega przyrostowi masy ciała, jest jedyną możliwością uniknięcia insulinoterapii.

Dieta jest lekiem, którego nie zastąpi żaden inny, sama zaś zastępuje wiele z nich!

Leczenie dietą chorego na cukrzycę ma na celu:

• dostarczenie odpowiedniej ilości kalorii (energii) niezbędnej dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania narządów ciała ludzkiego,
• u chorych z nadwagą i otyłością redukcję, a następnie utrzymanie optymalnej masy ciała,
• uzyskanie stężenia glukozy we krwi możliwie najbardziej zbliżonego do wartości prawidłowych,
• osiągnięcie optymalnych wartości lipidów w surowicy krwi (stężenia cholesterolu całkowitego, trójglicerydów, HDL - cholesterolu tzw. dobrego i LDL – tzw. złego),
• zapobieganie i leczenie ostrych i przewlekłych powikłań cukrzycy,
• poprawę ogólnego stanu zdrowia.

SIEDEM ZASAD ZDROWEGO ODŻYWIANIA:

1. Unikaj widocznego tłuszczu
   Usuwaj tłuszcz z mięsa, skórę z kurczaka przed przyrządzeniem. Przechowuj masło i margarynę w lodówce, rozsmaruj bardzo cienko a jeszcze lepiej – przestań ich używać. Piecz lub przyrządzaj mięso na grilu zamiast smażenia. Używaj do smażenia niewielkiej ilości tłuszczu roślinnego.
   Sposoby przyrządzania posiłków:
   • - gotowanie w wodzie
   • - gotowanie na parze
   • - duszenie
   • - pieczenie w folii
   • - grilowanie
2. Unikaj niewidocznego tłuszczu
   Pij mleko odtłuszczone. Spożywaj tylko chude sery. Unikaj tłustych produktów mięsnych: wędlin, salami, mielonek, pasztetów.
3. Węglowodany złożone
   Powinny dostarczać połowę wartości energetycznej (50-60%) spożywanych posiłków. Skutecznie zaspakajają głód i są tanie. Służą również jako źródło rozpuszczalnego włókna roślinnego (błonnika) który jest bardzo korzystny dla chorych na cukrzycę. Najwięcej włókna pokarmowego znajduje się w jarzynach, owocach, ciemnej mące (razowy chleb), płatkach owsianych, ryżu, kaszach.
4. Owoce i warzywa
   Zawierają włókna roślinne. Są cennym źródłem witamin i soli mineralnych. Spożycie ich powinno być jednak ograniczone, ,ponieważ zawierają znaczne ilości węglowodanów prostych, które szybko wchłaniają się z przewodu pokarmowego.
5. Unikaj cukrów prostych
   Są łatwo przyswajalne. Są źródłem tzw. pustych kalorii. Nie słodź kawy i herbaty. Wybieraj owoce na deser ,zamiast ciasta. Unikaj spożywania słodyczy.
6. Spożywaj odpowiednią ilość białka
   Polecana jest: cielęcina, wołowina, chudy drób, ryby, chude wędliny. Zmień częściowo mięso na rośliny strączkowe (fasola,groch) są źródłem białka i zawierają mniej tłuszczu a więcej błonnika.
7. Alkohol
   Dla osób chorych na cukrzycę jest bardziej szkodliwy niż dla osób bez cukrzycy.
   Najlepiej wskazane jest zupełne wykluczenie go z diety lub spożywanie w bardzo umiarkowanych ilościach. Połączony z lekami przeciwcukrzycowymi może wywołać stan hipoglikemii (zbyt niskie stężenie cukru we krwi).

Najbardziej istotne jest jedzenie urozmaicone, smaczne i zdrowe. Dieta w cukrzycy nie oznacza w żadnym wypadku głodowania ani konieczności całkowitej rezygnacji z ulubionych potraw.

Co jeść i pić bez przeciwwskazań:

Kawa, herbata, mleko, woda, sok pomidorowy, soki warzywne niesłodzone, szparagi, brokuły, bób, marchew, kalafior, cebula, buraki, fasola, koper włoski, grzyby, bakłażany, peperoni, pomidory, sałata, rzepa, seler, szpinak, dynia, kabaczki, świeże owoce (morele, ananasy, arbuzy, pomarańcze, truskawki, grejpfruty, jabłka, brzoskwinie, gruszki), sałatki owocowe bez cukru, sucharki, płatki owsiane, szynka surowa , czerwone mięso, wołowina, cielęcina, mięso białe (królik, kurczę, indyk), ryby (dorsz, sola, pstrąg), marynaty, makaron ryż, oliwa z oliwek.

Co jeść i pić z umiarem:

Jogurty, napoje bezalkoholowe, oliwa, biszkopty, kruche ciasteczka, grzanki, pizza, makaron jajeczny, ryby (tuńczyk w oleju), chude sery, twaróg, jaja na miękko i twardo, ziemniaki, straczkowe (ciecierzyca, fasolka, soczewica, groszek), olej roślinny, margaryna, świeże owoce (banany, figi, mandarynki, granaty, winogrona), krakersy, sucharki, chleb.

Staraj się unikać:

Masło, dżem, miód, wina musujące, wina wytrawne i inne alkohole, napoje słodzone, mortadela, boczek, salami, sosy gotowane, pasty, uszka, kopytka, łazanki, pierożki i inne wyroby mączne faszerowane, mięso czerwone, wieprzowina, jagnię, kaczka, gęś, perliczka, podroby, ryby (węgorz, łosoś, makrela), skorupiaki (langusta, raki, kraby, mięczaki, małże), potrawy smażone (z mięsa, warzyw, jajek), sery tłuste (gorgonzola, parmezan), masło, śmietana, smalec, majonez, kasztany, owoce gotowane w cukrze, owoce kandyzowane, owoce suszone, daktyle, orzechy, nasiona pini, orzeszki pistacjowe, śliwki, napoje słodzone, słodkie ciasteczka, lody, budyń czekoladowy.

Pewne niewłaściwe zachowania i niezdrowe nawyki mogą prowadzić do nadwagi, a w konsekwencji do otyłości.

Otyłość zależy nie tylko od niezdrowych zachowań żywieniowych ale również od małego wydatku energetycznego w stosunku do ilości przyjmowanego pożywienia.

Do oceny otyłości lub prawidłowej wagi używa się Indeksu masy ciała = BMI (Body Mass Index).

BMI = waga ciała w kg ÷ (wzrost w m)²

• BMI < 25: waga prawidłowa
• BMI 25-30: nadwaga
• BMI > 30: otyłość

Najskuteczniejszą walką z nadwagą jest ograniczenie spożycia kalorii poniżej liczby kalorii potrzebnej dla spoczynkowej przemiany materii danego człowieka.

Dieta redukcyjna jest to zestaw zaleceń dietetycznych, zazwyczaj w postaci jadłospisów, których celem jest zmniejszenie ilości tkanki tłuszczowej, np. w leczeniu otyłości lub dla poprawy wyglądu.

Dieta odchudzająca powinna być stosowana pod kontrolą specjalisty, najlepiej dietetyka i lekarza bariatry. Odchudzanie szczególnie dotyczy to osób ze znaczną otyłością, u których potrzebna jest utrata 10 i więcej kilogramów.

Zmniejszenie masy ciała za pomocą diety jest możliwe poprzez:

• zmniejszenie wartości energetycznej spożywanych pokarmów (ilość kalorii),
• regularne odżywianie połączone z unikaniem przekąsek pomiędzy posiłkami,
• odpowiednie zestawianie składników posiłku,
• pożywienie wchodzące w skład diety odchudzającej powinno zawierać wystarczającą ilość białka, węglowodanów i tłuszczów, a także minerałów, witamin i pierwiastków śladowych.

Dieta redukująca 1200 kcal

Zestaw 1

I śniadanie:

• chleb żytni razowy 40g 1 kromka - 91 kcal
• margaryna miękka 5g 1 płaska łyżka - 20 kcal
• kiełbasa szynkowa z indyka 30g 2 plasterki – 26 kcal
• sałata zielona 20g 2-3 liście - 2 kcal
• pomidor 100g 1 średni – 15 kcal
• ogórek świeży 100g 1 średni – 10 kcal
• kawa(150 ml) z mlekiem (100 ml) 0,5% tłuszczu 250 ml 1 szklanka – 41 kcal

II śniadanie:

• pieczywo chrupkie żytnie 14g 2 sztuki – 38 kcal
• sałata zielona 20g 2-3 liście – 2 kcal
• ser twarogowy chudy 50g 1 plaster - 51 kcal
• winogrona 145g ok. 30 szt – 100 kcal
• woda mineralna 250-500 ml 1-2 szklanki - 0 kcal

Obiad:

• zupa krem z marchewki 250ml 1szklanka – ok.97 kcal (pierś z kurczaka 100g, olej 5g, cebula 25g, koncentrat pomidorowy 2g, przyprawa curry ok. pół łyżeczki)
• ryż gotowany na sypko 40g 2 łyżki – 54 kcal
• sałatka gotowana (fasola szparagowa z wody 100g) - 50 kcal
• surówka (kapusta kwaszona 100g, marchewka 100g 1 średnia, jabłko 150g 1 średnie) - 72 kcal
• woda mineralna 250-500ml 1-2 szklanki – 0 kcal

Podwieczorek:

• banan 180g 1 średnia sztuka - 108 kcal
• woda mineralna, kawa 250-500ml 1-2 szklanki – 0 kcal

Kolacja:

• karp w galarecie 100g 1porcja – 137 kcal
• chleb chrupki żytni 14g 2 sztuki – 38 kcal
• sałata zielona 10g 1-2 liście - 1 kcal
• sałatka z kefirem (pomidor 100g 1 średni, ogórek świeży 100g 1 średni, szczypior lub cebula 30g 6 krążków, sól pieprz do smaku, kefir 2% tłuszczu 150g 1 mały kubek) - 110 kcal
• herbata zielona cytrynowa 250ml 1 szklanka – 0 kcal

 

Zestaw 2

I śniadanie:

• płatki kukurydziane 25g 5-6 łyżek – 90 kcal
• mleko 0,5% tłuszczu 250ml 1 szklanka – 95 kcal
• pomarańcza 200g 1 średnia sztuka - 64 kcal
• herbata gorzka (kawa) 250 ml 1 szklanka – 0 kcal

II śniadanie:

• sucharek bezcukrowy 10 g 1 sztuka – 37 kcal
• jogurt naturalny 2% tłuszczu 150 g 1 mały kubek – 90 kcal
• kiwi ok. 88 g 1 średnia sztuka – 42 kcal
• woda mineralna 250-500 ml 1-2 szklanki - 0 kcal

Obiad:

• kotlet z piersi indyka (smażony bez tłuszczu) 100g 1 sztuka – 186 kcal
• ryż na sypko 40 g 2 łyżki – 54 kcal
• surówka (biała kapusta 100 g, pomidor 100g 1 średni, papryka 100g pół średniej sztuki, cebula 20g 4 krążki, sok z cytryny 20g 2 łyżki, oliwa 5g 1 łyżeczka) - 122 kcal
• sałatka gotowana (marchewka z groszkiem z wody 100 g ok. 8 łyżek) - ok.65 kcal
• woda mineralna 250-500 ml 1-2 szklanki – 0 kcal

Podwieczorek:

• winogrona 145g ok. 30 sztuk - 100 kcal
• woda mineralna, kawa 250-500ml 1-2 szklanki – 0 kcal

Kolacja:

• chleb chrupki żytni 14g 2 sztuki – 38 kcal
• ryba po grecku (pstrąg gotowany 100g, marchew 50g, por 40g, seler 40g, cebula 25g, przecier pomidorowy 10g) ok. 265 g – ok. 141 kcal
• kefir 2% tłuszczu 150 g 1 mały kubek – 76 kcal
• herbata zielona gorzka 250 ml 1 szklanka – 0 kcal

 

Zestaw 3

I śniadanie:

• bułka grahamka 50g pół sztuki – 129 kcal
• sałata zielona 10g 1-2 liście - 1 kcal
• serek twarogowy ziarnisty 75g pół opakowania – 80 kcal
• pomidor 50g 1 mała sztuka – 7 kcal
• kawa (150 ml) z mlekiem(100 ml) 0,5 % tłuszczu 1 szklanka – 41 kcal

II śniadanie:

• maślanka 0,5% tłuszczu 125g pół szklanki – 46 kcal
• sucharek bezcukrowy 10g 1 sztuka - 37 kcal
• gruszka 150g 1 średnia sztuka – 62 kcal
• herbata bez cukru lub woda mineralna 250-500ml 1-2 szklanki – 0 kcal

Obiad:

• barszcz czerwony 150g filiżanka - 54 kcal
• gulasz z indyka (mięso z podudzia indyka 100g, oliwa 4g, mąka pszenna 10g, jogurt naturalny 2% tłuszczu 30 g), kasza gryczana na sypko 30 g 2-3 płaskie łyżki - 42 kcal
• surówka (seler tarty 100g, jabłko 100g, jogurt naturalny 2% 30g)
• sałatka gotowana (brokuły blanszowane ok. 100g)
• woda mineralna 250-500 ml 1-2 szklanki - 0 kcal

Podwieczorek:

• ciasto drożdżowe 30g 1 kawałek – 87 kcal
• kiwi ok. 88 g 1 średnia sztuka – 42 kcal
• woda mineralna, herbata zielona brzoskwiniowa bez cukru, kawa 250–500 ml 1-2 szklanki - 0 kcal

Kolacja:

• chleb chrupki żytni 14g 2 kromki – 38 kcal
• sałatka z szynką wieprzową (szynka wieprzowa gotowana 40g, papryka czerwona 100g, kukurydza 50g, pomidor 100g, jogurt naturalny 2% 15g, ketchup 10g)
• herbata bez cukru lub woda mineralna 250ml 1 szklanka – 0 kcal

Jeśli jesteś osobą z nadwagą staraj się "zrzucić" nadmierne kilogramy, które nasilają chorobę refluksową. Dzieje się tak poprzez "wypychanie" zawartości żołądka do góry, co wyzwala objawy reflluksu.

Choroba ta wymaga regularnego, co 3-4 godziny, spożywania posiłków o małej objętości. Nie przejadaj się! Unikaj pokarmów tłustych, wybieraj produkty odtłuszczone, jak mleko o niższej zawartości tłuszczu (0,5-2%) lub naturalnie "chude" jak drób, wędliny drobiowe czy ryby.

Unikaj potraw ostro przyprawionych papryką, chilli, curry lub dużą ilością pieprzu. Zrezygnuj również z keczupów, musztard oraz sosów maggi na rzecz świeżych lub suszonych listków bazylii, tymianku lub oregano. Niewielki dodatek surowego czosnku z kilkoma kroplami oleju poprawi smak potrawy nie wywołując dolegliwości.

W stanach zaostrzenia dolegliwości zrezygnuj zjedzenia surówek z pomidorów, rzodkiewek, ogórków czy cebuli na rzecz surówek z marchewki, kalarepki lub warzyw gotowanych (również na parze), jak buraki, słodka kapusta biała lub czerwona, groszek i fasolka szparagowa. Jedz ziemniaki, lecz tylko gotowane, frytki mogą nasilić dolegliwości.

Zawsze staraj się jeść posiłki świeże, a nie odgrzewane, lepiej gotowane, grilowane, duszone lub pieczone beztłuszczowo (np. w folii), niż smażone z dodatkiem jakiegokolwiek tłuszczu.

Staraj się spożywać posiłki przy wygodnym stole, aby można było siedzieć wyprostowanym. Jedz wolno, natomiast każdy kęs dobrze gryż i przeżuwaj. Nie kładż się zaraz po jedzeniu, a kolację zjadaj na 3 godziny przed snem.

Ogranicz picie mocnej kawy, herbaty, soku pomarańczowego, cytrynowego czy pomidorowego, na korzyść niegazowanych wód mineralnych, mleka lub napojów mlecznych. Niekiedy dodatek mleka, lecz nie śmietanki, znosi szkodliwe oddziaływanie herbaty lub słabszej kawy.

Zrezygnuj z czekolady, ciast z kremem lub innych tłustych i słodkich deserów na rzecz budyniów, niekiedy biszkoptów, najlepiej takich owoców jak banan.

Unikaj picia allkoholu i to zarówno mocnych drinków, które mogą spowodować bóle w klatce piersiowej, jak i dużych ilości piwa.

Zrezygnuj z obcisłej odzieży, szczególnie pasków, mocnych gumek noszonych w talii. Jeżeli musisz coś podnieść z ziemi lub z podłogi, kucnij, a nie pochylaj się, gdyż grozi Ci zjawisko "ulewania" się lub zgagi.

Jeżeli rozpoznana zostanie choroba refluksowa przełyku to pamiętaj, aby samemu nie wybierać i nie przyjmować leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych czy innych; a każdemu lekarzowi, u którego pojawisz się po raz pierwszy przekazać informację o chorobie. Istnieje bowiem grupa leków, która może nasilać objawy refluksu przełykowego.

Produkty i potrawy	Zalecane	Zalecane w umiarkowanych ilościach	Przeciwwskazane
Napoje	mleko słodkie; mleko zsiadłe nieprzekwaszone; jogurt; kawa zbożowa z mlekiem; napoje mleczno-owocowe; mleczno-warzywne, wody niegazowane	słaba herbata; soki owocowo-warzywne; herbata ziołowa; herbata owocowa	płynna czekolada; kakao; mocna herbata; kawa naturalna; wszystkie napoje alkoholowe; napoje gazowane; kwaśne przetwory mleczne; maślanka; kumys
Pieczywo	pszenne; jasne; czerstwe; biszkopty; pieczywo półcukiernicze; drożdżowe	pieczywo cukiernicze	wszelkie pieczywa świeże; żytnie; razowe; pieczywo chrupkie; pszenne razowe
Dodatki do pieczywa	masło; twarożek; ser homogenizowany; jaja na miękko; jajecznica na parze; pasta z cielęciny, drobiu	margaryna miękka; miód; marmolada; chude wędliny: szynka, polędwica, drobiowe; łagodny ser podpuszczkowy; pasztet domowy	tłuste wędliny; konserwy; salceson; parówki; kiszka, pasztetówka; smalec; pikantne sery dojrzewające żółte i topione; ser Feta; dżemy; jaja na twardo
Zupy i sosy gorące	rosół jarski; mleczne; krupnik z dozwolonych kasz; owocowe rozcieńczone; ziemniaczana; warzywne z dozwolonych warzyw; przecierane; zaprawiane mąką i masłem; zawiesiną z mąki i śmietanki; mąki i mleka; zaciągane żółtkiem; sosy łągodne: ze słodką śmietanką - koperkowy; potrawkowy; pomidorowy; pietruszkowy; owocowe	owocowe nierozcieńczone; chudy rosół z cielęciny; na esencjonalnych wywarach jarzynowych	tłuste; zawisiste; na wywarach: mięsnych; kostnych; grzybowych; zasmażane; zaprawiane kwaśną śmietaną; pikantne; z warzyw kapustnych strączkowych, ogórków, esencjonalne rosoły; buliony; zupy w proszku; sosy ostre: chrzanowy, musztardowy, cebulowy
Dodatki do zup	bułka; grzanki; kasza: manna, jęczmienna; ryż; ziemniaki pure; lane ciasto; makaron nitki; biszkoptowe	groszek ptysiowy; ziemniaki w całości	grube kasze; makarony zarabiane na stolnicy; kluski kładzione; nasiona roślim strączkowych; jaja gotowane na twardo
Mięso; podroby; drób; ryby	chude: cielęcina; królik; indyk; kurczaki; chude ryby: dorsz; pstrąg strumieniowy; sola; mintaj; halibut biały; morszczuk; sandacz; flądra; szczupak; płastuga; okoń; lin; potrawy gotowane; pulpety; budynie; potrawki	wołowina; konina; ozorki; serca; płuca; ryby: młody karp; leszcz; makrela; potrawy duszone bez obsmażania na tłuszczu; pieczone z masy mielonej w folii lub pergaminie	tłuste gatunki: wieprzowina; baranina; gęsi; kaczki; dziczyzna; tłuste ryby: węgorz; łosoś; sum; tołpyga; nototenia; halibut niebieski; troć; pikling; szprot; potrawy marynowane, wędzone, smażone, pieczone
Potrawy pólmięsne i bezmięsne	budynie z kasz (jęczmiennej, manny, krakowskiej, kukurydzianej), warzyw i mięsa; makaron nitki z mięsem; risotto; leniwe pierogi; kluski biszkoptowe; kluski francuskie	zapiekanki z kasz, warzyw i mięsa; kluski z ziemniaków i sera	wszystkie potrawy smażone na tłuszczu: placki ziemniaczane, bliny, kotlety, krokiety, bigos, fasolka po bretońsku
Tłuszcze	dodawane na surowo: masło; śmietanka; oleje: słonecznikowy; sojowy, rzepakowy - bezerukowy, oliwa z oliwek	miękkie margaryny; niezbyt kwaśna śmietana	smalec; słonian; boczek; łój; margaryny twarde; tłuszcze kuchenne; kwaśna śmietana
Warzywa	młode, soczyste, gotowane: marchew, dynia, kabaczek, buraki, szpinal, szparagi; w formie pure, oprószone mąką, z "wody", z masłem	kalafior; brokuły; fasolka szparagowa; groszek zielony; seler; sałata zielona; pomidor bez skórki; w okresie remisji choroby drobno starte surówki, np. z marchweki	warzywa kapustne; cebula; czosnek; pory; papryka; suche nasiona roślin strączkowych; ogórki; brukiew; rzodkiewka; rzepa; kalarepa; szczaw; kukurydza; grzyby; warzywa zasmażane; sałatki z majonezem i musztardą; warzywa marynowane, solone
Ziemniaki	gotowane; pure; z mlekiem	gotowane i pieczone w całości	smażone z tłuszczem: frytki; krążki; chipsy
Owoce	dojrzałe; soczyste; bez skórki i pestek; niekwaśne; w okresie zaostrzenia choroby w postaci przecierów gotowanych; owoce jagodowe; winogrona; cytrusowe: banany; brzoskwinie; morele; jabłka gotowane, pieczone, w postaci rozcieńczonych soków, najlepiej z mlekiem	w okresie remisji choroby surowe przeciery z owoców zalecancyh; owoce rozdrobnione	gruszkil daktyle; czereśnie; agrest; wiśnie kawon; owoce marynowane; owoce suszone; orzechy
Desery	kompoty z dozwolonych owoców - przetarte; galaretki; kisiele; mus z pieczonego jabłka; budynie i kisiele mleczne; desery mało słodzone	kremy	torty; cista z masami; z dużą ilością cukru; desery z używkami; orzechami; kakao; czekolada; batony; chałwa; cista z proszkiem spulchniającym
Przyprawy	bardzo łagodne: cukier; wanilia; sok z cytryny; zielona pietruszka; zielony koperek; cynamon	melisa; jarzynka; sól	ocet; pieprz; musztarda; papryka ostra; chrzan; maggi; kostki bulionowe; ziele angielskie; liść laurowy

Produkty źle tolerowane zostały przedstawione w tabeli w rubryce "przeciwwskazane", należy pamiętać, że dotyczyło to większości chorych. Zaleca się, by dietę indywidualizować dla każdego chorego. Należy wykluczać te pokarmy, które wywołują i nasilają dolegliwości.

Produkty, które działają pobudzająco na czynność wydzielniczą żołądka, które u większości chorych·powodują objawy choroby:

• - mocne rosoły; esencjonalne wywary warzywne, grzybowe;
• - galarety;
• - wody gazowane, kwaśne napoje, nierozcieńczone soki z owoców i warzyw;
• - napoje alkoholowe, kawa naturalna, mocna herbata;
• - produkty marynowane, wędzone, potrawy pikantne, słone, smażone, pieczone;
• - ostre przyprawy

Posiłki podaje się w małycb objętościach, o umiarkowanej temperaturze, często - S razy w ciągu dnia.

Powyższe zalecenia opracowano w oparciu o zalecenia Instytutu Żywności i Żywienia

Założenia:

Dieta w chorobach trzustki i dróg żółciowych powinna zawierać normalną ilość kalorii, przewidzianą dla danej grupej ludności, jednak z ograniczeniem tłuszczu, przy zwiększeniu spożycia węglowodanów. Posiłki powinno się spozywać 5 razy dziennie, o umiarkowanej objętości (bez przejadania się). Istotnym elementem jest ilość tłuszczu i forma przygotowania posiłku, który jest trawiony przez soki trzustkowe. Najlepszą metodą przygotowania potraw jest: gotowanie na parze, duszenie bez smażenia, pieczenie w folii lub pergaminie. Najlepsza proporcja podstawowych składników odżywczych w całodziennej diecie powinna wynosić: białko – 65-90 g, tłuszcz – 40-50 g, węglowodany – 345 g. Ilość błonnika w diecie jest zależna od indywidualnej tolerancji. Wskazana jest dieta o dużej zawartości witamin C i E.

 

Produkty dozwolone w diecie:

• niskotłuszczowe mleko, mleko odtłuszczone, maślanka (maksymalnie 0,5 l dziennie), produkty z kwaśnego mleka, odtłuszczony jogurt, chudy twaróg i ser do 3% tłuszczu, kwaśna śmietana z 10% tłuszczu, mleko skondensowane z 5% i 7,5% tłuszczu, kefir
• mąka, mąka ziemniaczana, płatki owsiane i pszenne, ryż, grysik, budyń, makarony, płatki kukurydziane, kiełki soi, kiełki soczewicy, kukurydza
• chleb pszenny, grzanki, sucharki, chleb chrupki, dobrze wypieczony chleb mieszany, Graham, chleb razowy, ciasto drożdżowe, biszkopt, ciastko z owocami, piernik, keks, kajzerki, chrupki kukurydziane
• cukier, fruktoza, glukoza, miód pszczeli, galaretka, marmolada, słodziki
• obrane jabłka i gruszki, banany, pomarańcze, mandarynki, grejfruty, truskawki, maliny, jeżyny, melony, kiwi, brzoskwinie, morele, kompoty z wyżej wymienionych owoców
• kminek, anyż, koper włoski, goździki, cynamon, gałka muszkatołowa, liście laurowe, jałowiec, ziele angielskie, przecier pomidorowy, ketchup. Przy indywidualnej tolerancji także: curry, chilli, czosnek, cebula, papryka słodka, wszystkie zioła
• czarna herbata, słaba kawa ziarnista, soki owocowe i warzywne, koktajle mleczne, mleko kakaowe z mleka odtłuszczonego lub niskotłuszczowego, herbaty ziołowe, woda mineralna niegazowana
• cielęcina, chuda wołowina, polędwica, jagnięcina, flaki, wątroby, nerki, kura, kurczak, indyk, gołąb, bażant, dzika kaczka, królik, zając, sarna, jeleń, dzik, konina
• szynka chuda bez tłuszczu, zimna pieczeń, peklowane mięso w puszkach, cielęcina w galarecie, drób w galarecie, wędliny drobiowe
• chudy rosół na mięsie, lekko podprawione zupy, sosy o małej zawartości tłuszczu
• okoń, dorsz, flądra, sola, pstrąg, szczupak. lin, kraby, raki, ryba w galarecie, świeży tuńczyk, sandacz, morszczuk, mintaj, halibut, płastuga
• ziemniaki w mundurkach, ziemniaki solone, ziemniali puree, kluski ziemniaczane z gotowanych ziemniaków
• młode marchewki, młoda kalarepa, szparagi, kalafior, szpinak, kiszona kapusta, rzodkiew, buraki, seler, pomidory i ogórki bez skórki, pieczarki, sałata zielona, wszystkie sałatki przyprawione octem winnym lub sokiem z cytryny, oberżyna, cukinia, koper włoski, brokuły
• jajko na miękko, omlet z piany, luźna jajecznica, jajko do zagęszczania zup, sosów, legumin, sufletów, białko kurze. Żółtko jest przeciwskazane w schorzeniach dróg żółciowych

 

Produkty niedozwolone w diecie:

• tłusty ser, mocno przyprawione gatunki serów, fromage, krówki
• gruboziarniste produkty zbożowe, zarodki pszenne, nasiona słonecznika, nasiona sezamu, orzechy, migdały
• świeży chleb, torty, ciasto francuskie, wypieki smażone na tłuszczu (pączki, naleśniki, makaroniki), krakersy, ciastka kruche, bułki maślane, ptysie, sernik, kruszonka
• słodycze (cukierki, czekolada, pralinki lub czekoladki)
• niedojrzałe owoce, śliwki, agrest, porzeczki, jabłka i gruszki ze skórą, awokado
• ostra musztarda, pieprz, papryka w większych ilościach, angielskie sosy z esencji, majonez
• mocna kawa ziarnista, napoje gazowane, alkohol
• tłuste mięso wołowe, cielęce, wieprzowe, baranie, mięso mocno peklowane, mięso mocno przypieczone, panierowane, mięso wypiekane na tłuszczu, tłusty drób (kaczka, gęś), serca, ozory, móżdżek, skórki drobiowe
• wszystkie tłuste i mocno wędzone gatunki kiełbas, mielone mięso wieprzowe, mięso siekane, pasztety, pasztetowa, salceson, salami, parówki, kaszanka
• tłusty rosół, sosy masłowe, wywary z kości
• smalec, łój, słonina, margaryny twarde
• karp, śledź, węgorz, makrela, łosoś, halibut, turbot, tuńczyk w oleju, sardynki w oleju
• frytki, sałatka ziemniaczana z majonezem, placki ziemniaczane, smażone ziemniaki
• cebula, czosnek, kapusta biała, czerwona, włoska, groch, fasola, soja
• jajka gotowane na twardo, jajka sadzone, jajecznica na słoninie, żółtka

Zespół jelita drażliwego to choroba czynnościowa przewodu pokarmowego charakteryzująca się zaburzeniami w oddawaniu stolca (biegunki, zaparcia),którym towarzyszy ból lub wzdęcia brzucha ustępujące lub łagodniejące po wypróżnieniu.

Istotnym zaleceniem jest łatwostrawna dieta, stałe pory posiłków w małych ilościach, odpowiednia ilość czasu na ich spożycie. Niewłaściwa dieta może nasilać objawy -w zależności od typu choroby - postaci biegunkowej (3 wypróżnienia w ciągu dnia, papkowaty lub wodnisty stolec, parcie na stolec) lub zaparciowej (mniej niż 3 wypróżnienia w tygodniu, twardy lub „bobkowaty” stolec, duży wysiłek towarzyszący defekcji).

Większość pacjentów z zespołem jelita drażliwego jest wrazliwa na drożdże, mleko, groszek, jaja, kukurydzę, jęczmień, wołowinę, kurczaki, soję, skorupiaki, orzeszki, fasolę i ryby.

Dieta w postaci zaparciowej polega na stopniowym zwiększaniu w dziennej racji pokarmowej produktów zawierających duże ilości błonnika pokarmowego, zaczynając od 1 łyżki stołowej otrąb lub płatków owsianych w ciągu dnia, dochodząc do 20-30 g/dzień. Tego typu zestaw poprawia perystaltykę jelita grubego, zatrzymując część wody w stolcu.

W postaci biegunkowej należy stosować dietę ubogobłonnikową, oczyszczone produkty zbożowe i oceniać tolerancję organizmu na błonnik pokarmowy dodawany do potraw, niekiedy nasila wzdęcia.

 

Postać zaparciowa

Produkty zalecane do spożycia:

• gruboziarniste pieczywo
• ciemne pieczywo (razowe, graham)
• grubo mielone wyroby zbożowe
• kasza gryczana i jęczmienna
• płatki zbożowe, musli
• surowe warzywa i owoce
• jarzyny strączkowe
• brązowy ryż
• otręby pszenne

Pijemy minimum 2 litry płynów na dobę: wodę gazowaną, soki warzywne lub owocowe.

Produkty zabronione do spożycia:

• kawa naturalna
• napoje gazowane
• alkohol
• produkty i pieczywa z wysoko oczyszczonej mąki
• biały ryż

 

Postać biegunkowa

Produkty zalecane do spożycia:

• jasne-pszenne pieczywo
• biały ryż
• makaron
• mięso drobiowe gotowane lub pieczone w folii
• chuda szynka
• galaretki, kisiele

Pijemy co najmniej 2 litry przegotowanej wody - godzinę po lub godzinę przed jedzeniem.

Należy ograniczyć:

• gruboziarniste kasze
• płatki zbożowe
• orzechy i warzywa z błonnikiem
• ostre przyprawy

Produkty zabronione do spożycia:

• alkohol, kawa, czekolada i kakao
• owoce i miód (fruktoza)
• sztuczny słodzik
• gazowane napoje

Kamica nerkowa polega na odkładaniu się (wytrącaniu) w drogach moczowych nierozpuszczalnych złogów substancji chemicznych, stanowiący prawidłowy lub patologiczny składnik moczu.

Gromadzące się substancje chemiczne budują tzw. kamienie, które zalegając upośledzają funkcje nerek.

Ze względu na skład budulcowy kamieni, wyróżniamy określone postacie kamic nerkowych:

• szczawianowa
• fosforanowa
• fosforanowo-wapniowa
• fosforanowo-magnezowo-amonowa (struwitowa)
• moczanowa
• wapniowa
• cystynowa
• ksantynowa

Przyczyny powstawania kamic nerkowych:

• zbyt mała ilość płynów w diecie lub nadmierna ich utrata
• wysokie stężenie w moczu: wapnia, fosforanów, szczawianów, kwasu moczowego, cystyny
• niedobór magnezu, cytrynianów, który ogranicza krystalizację składników moczu
• bardzo duża podaż witaminy C, niedobory witaminy B6
• wysokie lub zbyt niskie stężenie jonów wodorowych (pH) w moczu, zmniejszające rozpuszczalność niektórych składników moczu
• przewlekłe zakażenia układu moczowego i leki
• uwarunkowania genetyczne

Ogólne zalecenia dietetyczne

1. Wybór właściwej diety zależy od rodzaju kamieni i kryształków obecnych w moczu. Z pożywienia należy wykluczyć pokarmy obfitujące w substancje tworzące złogi w drogach moczowych oraz należy:
   • ograniczyć spożycie soli kuchennej oraz wszystkich przetworów z dodatkiem soli (kiszonki, konserwy)
   • ograniczyć spożycie koncentratów spożywczych i przypraw do zup i potraw z glutaminianem sodu (zupy w proszku, rosoły w kostce, sosy w proszku)
   • ograniczyć przyprawy ostre i pikantne.
2. W każdym przypadku kamicy nerkowej należy przyjmować większe ilości płynów, aby ilość oddawanego moczu wynosiła ok. 2 litrów na dobę. Mogą być to zwykłe napoje (z wyjątkiem zabronionych w danym typie kamicy), jak również woda stołowa, wody mineralne tj.: "Jana", "Marysieńka", napar z brzozy, melisy, słaba herbata. Należy podawać płyny przed snem, ponieważ rozcieńczają mocz w godzinach nocnych.
3. Należy zapobiegać zastojowi moczu przez jego częste oddawanie.
4. W kamicy moczanowej należy dążyć do obniżenia kwaśności moczu, spożywając pokarmy alkalizujące (produkty mleczne, marchew, sałata, buraki, ziemniaki, seler, orzechy, kalafior, rzodkiewki). Jeżeli w moczu znajdują się kryształy fosforanu amonowo-magnezowego lub szczawianów, należy spożywać pokarmy zakwaszające (jaja, drób, ryby, mięso, produkty zbożowe, sery, śliwki, borówki, żurawiny, rodzynki – ze względu na zawartość kwasu benzoesowego).
5. Alkohol jest zabroniony.

Celem leczenia dietetycznego jest trwałe obniżenie stężenia kwasu moczowego do wartości około 5,5 mg %.

Przy stężeniu kwasu moczowego w zakresie 8,5-9,0 mg % nie powinny wystąpić objawy ostre dny i wystarczające jest stosowanie diety.

Dieta w dnie moczanowej musi dostarczać odpowiednie ilości wszystkich niezbędnych składników pokarmowych - czyli powinna być odpowiednio zbilansowana.
Główną zasadą leczenia dietetycznego dny moczanowej jest ograniczenie podaży związków purynowych z zewnątrz - tj. z pokarmem (puryny są to związki zasadowe zawarte w większej ilości niektórych pokarmów). Należy jednak zdawać sobie sprawę z faktu, że większość kwasu moczowego powstaje w wyniku przemian endogennych.

Produkty dozwolone:

• pieczywo: pszenne, żytnie i razowe,
• mąka: pszenna, żytnia, ziemniaczana, pytlowa, razowa,
• kasze: wszystkie rodzaje,
• mleko,
• sery chude, twarogowe,
• jaja całe, białko, żółtko,
• mięso w ograniczonych ilościach: baranina, chude mięso, kurczak bez skóry - filet, królik,
• ryby: sandacz, tuńczyk , halibut w ograniczonych ilościach dorsz, karp,
• masło i śmietana w ograniczonych ilościach,
• ziemniaki: gotowane,
• warzywa: kalafior, pomidory, chrzan, marchew, koperek, sałata, szczypiorek, zielona pietruszka, cebula, ogórki, rzodkiewka, kalarepa, korzeń pietruszki, seler, buraki,
• owoce: jagodowe, cytrusowe, jabłka, śliwki, gruszki, morele, brzoskwinie, winogrona, wiśnie,
• cukier i słodycze: cukier, miód, dżemy, marmolady, konfitury,
• przyprawy: koperek, pietruszka, szczypiorek, kwasek cytrynowy, sok z cytryny, majeranek, cynamon,
• używki: w ograniczonych ilościach słaba herbata

Produkty zabronione:

• sery: tłuste,
• mięso: tłuste, wątroba, nerki, płucka, mózg,serce, kury, gęś, karkówka, boczek,
• ryby: sardynki, szproty, śledż, makrela, wszystkie wędzone i konserwowe, anchois, owoce morza
• zboża: gryka, kiełki pszenne,
• warzywa: soja, fasola biała, groch, szpinak, brukselka, szparagi,
• owoce: suszone morele,
• używki: mocna czarna herbata, kawa, kakao, czekolada, wszystkie rodzaje alkoholu,
• inne: nasiona słonecznika, drożdże piwne i piekarskie, ciasto francuskie, ciastka kremowe
• tłuszcze: smalec, słonina, boczek,

Z diety należy wykluczyć: podroby, groch, fasolę, soczewicę ,szpinak, szczaw, grzyby, szproty, śledzie, sardynki, wędliny wędzone i konserwowe, zupy i sosy na wywarach mięsnych, galarety, galantyny, ikra. Zabronione jest spożywanie kawy, czarnej herbaty, kakao i alkoholu, który nasila endogenną produkcję puryn.

W okresie napadowym wskazana jest dieta bezmięsna, najkorzystniej zastosować dietę płynną (kleikowo-owocową).

Jadłospisy powinny być urozmaicone, stosowane produkty świeże i najlepszej jakości, potrawy lekkostrawne.

Zgodnie z zasadami racjonalnego żywienia, optymalne byłoby spożywanie 5 posiłków dziennie. Minimum to 3 posiłki. Ostatni posiłek należy spożyć 3-4 godziny przed snem (w nocy zwiększa się retencja kwasu moczowego).

Zaleca się odpowiednie nawadnianie organizmu około 3 litrów płynów (herbata zielona, woda, soki rozprowadzane wodą, napary ziołowe), napoje powinny być rozłożone równomiernie przez cały dzień.

Utrzymanie ph moczu w granicach 6,5-7,0 zmniejsza krystalizację kwasu moczowego w nerkach (o ponad 90 %).

Wskazane jest, aby potrawy były gotowane w wodzie i na parze, co sprzyja wypłukiwaniu puryn zawartych w tych produktach do wywaru.

Głodówki w leczeniu dny są zabronione - wiążą się z ketozą, a ta może wyzwalać ataki dny.

Wchłanianie żelaza ułatwia: witamina C, soki owocowe, obecność mięsa w posiłku

Wchłanianie żelaza utrudnia: kawa, herbata, napoje typu cola, mleko, produkty bogate w błonnik

Zalecane dzienne spożycie żelaza:

• kobiety ciężarne: 26mg
• kobiety karmiące: 20mg
• kobiety 19-60 lat: 18mg

Produkty bogate w kwas foliowy: zielone warzywa liściaste (sałata, szpinak, brokuły), pomarańcze, mandarynki, banany, kiwi, orzechy, migdały, wątróbka, jajka, groch, fasola

Produkty spożywcze bogate w żelazo (zawartość żelaza w mg w 100g produktu):

Doustne leki przeciwzakrzepowe (Warfin, Acenokumarol, Sintrom) powodują zmniejszenie zdolności krzepnięcia krwi, przez co zapobiegają tworzeniu się skrzeplin i powstawaniu zatorów obwodowych i płucnych.

Lek należy przyjmować w dawkach zalecanych przez lekarza. Skuteczność oceniana jest przez oznaczanie wskaźnika INR. Wskaźnik powinien mieścić się w granicach 2.0-3.0, a u chorych ze sztuczną zastawką serca 2.5-3.5. W interesie pacjenta leży ścisłe przestrzeganie wyznaczonych przez lekarza terminów kontroli wskaźnika INR.

Leki przeciwkrzepliwe przyjmuje się raz dziennie, zawsze o tej samej porze (najlepiej w godzinach wieczornych).

Nie wolno przerywać stosowania leku bez porozumienia z lekarzem.

Należy nosić przy sobie książeczkę leczenia przeciwzakrzepowego z aktualnymi wynikami badań wskaźnika INR i informować lekarza, do którego się zgłaszamy.

Przy stosowaniu leków przeciwzakrzepowych krwawienia związane z drobnymi codziennymi urazami (np. skaleczenia) mogą trwać dłużej niż normalnie. Przy wszystkich poważnych krwawieniach (wypadki) lub w razie nagłych operacji (w tym ekstrakcja zębów) należy informować lekarza o przyjmowaniu leków przeciwzakrzepowych.

Należy natychmiast powiadomić lekarza prowadzącego leczenie przeciwzakrzepowe o wszelkich krwawieniach występujących w przebiegu leczenia (np. z nosa, przewodu pokarmowego, dróg moczowych) oraz o każdej nowej chorobie w tym szczególnie żółtaczce.

Przed wykonaniem jakichkolwiek zabiegów z naruszeniem ciągłości powłok ciała - zabiegów chirurgicznych, niektórych zabiegów stomatologicznych, istnieje konieczność odstawienia doustnych antykoagulantów i stosowanie leczenia przeciwkrzepliwego pod inną postacią (zastrzyki).

Nie wolno stosować bez porozumienia z lekarzem żadnych leków, zwłaszcza przeciwbólowych i przeciwzapalnych i preparatów witaminowych (u pacjentów leczonych doustnym antykoagulantem - lekiem przeciwbólowym i przeciwgorączkowym z wyboru jest paracetamol).

Tryb życia i odżywiania powinny być w miarę możliwości regularne. Nagła zmiana sposobu odżywiania np. nagłe wprowadzenie do diety dużej ilości świeżych owoców i warzyw (groszek, kapusta, kalafior, sałata, szpinak, wątróbka, ziarna soi) może spowodować wahania wskaźnika INR.

Nie wolno spożywać alkoholu.

U pacjentów leczonych lekami przeciwzakrzepowymi przeciwwskazane są iniekcje domięśniowe. Mogą być wykonywane iniekcje dożylne i podskórne.